środa, 30 kwietnia 2014

Kościół w Jonkowie

Jonkowo... południowa Warmia... duża wieś z Urzędem Stanu Cywilnego i  kościołem p.w. św. św. Jana Chrzciciela i Rocha...









Wieś  lokowana 12 listopada 1345 roku przez Biskupa Warmińskiego Hermana z Pragi. Pierwszy kościół, wybudowany został w latach 1350 - 1375 i był to mały budynek o podstawie czworokąta, prawdopodobnie drewniany. Konsekrowany był w 1580 roku przez biskupa Marcina Kromera ku czci św. Jana Chrzciciela.  Świątynia doczekała się na początku XVIII wieku rozbudowy. Dobudowano wówczas szczyt wschodni z zakrystią oraz drewnianą wieżyczkę z sygnaturką i hełmem barokowym.





 Wykonano też drewniane sklepienie nawy głównej z polichromią wiciową. Powtórna konsekracja nastąpiła w roku zakończenia rozbudowy, czyli w 1715, a dokonał jej biskup pomocniczy Jan Franciszek Kurdwanowski, dodając drugiego patrona św. Rocha.
Druga rozbudowa przypadła na lata 1785 - 1789. Przebudowano wtedy zakrystię, zbudowano wieżę, wykonano nawy boczne, podwyższono i poszerzono otwory okienne, a nawę południową na płaskim stropie wzbogacono polichromią.







Trzecia konsekracja nastąpiła  28 października 1789 roku przez biskupa Ignacego Krasickiego podczas wizytacji.
Ostatni raz kościół przebudowano w latach 1911 - 1914 według projektu architekta z Królewca Fritza Heltmanna. Przedłużono wtedy kościół w kierunku północnym i południowym, czyli dobudowano transept z dekoracyjnymi szczytami i blendami, pozostawiając szerokość bez zmian. Ostatniej konsekracji zaś dokonał biskup Augustyn Bludan 24 czerwca 1912 roku.
Świątynia jest budowlą przeorientowaną (ołtarz główny znajduje się w jej zachodniej części). Zabytek ten nie jest stylowo jednolity. Posiada wiele elementów późnogotyckich, renesansowych, barokowych oraz neogotyckich. Nawy boczne są przesklepione, zaś nawę główną zdobi XVIII - wieczna, barokowa, przepiękna polichromia, do której dostosowano ornament wykonany w 1914 roku w nowej części kościoła przez Ferdynanda Busch`a.






Ołtarz główny wykonano w XVIII wieku w drewnie. Jest dwukondygnacyjny, w zwieńczeniu przedstawia Chrystusa w glorii otoczonego aniołami. W środku jest tabernakulum, za którym widnieje obraz namalowany przez artystę z Dobrego Miasta - Jana Rudkowskiego. Z boku stoją rzeźby świętego Piotra i świętego Pawła, a powyżej obraz Chrystusa uwielbionego w otoczeniu rzeźbionych świętych: Gertrudy i Hildegardy.





W kościele są dwa ołtarze boczne, oba klasycystyczne z początku XIX w., z tym, że lewy z krucyfiksem pośrodku...






a  prawy z obrazem chrztu Chrystusa.
Po prawej stronie ołtarza głównego trudno nie zauważyć przecudnej urody barokową ambonę  z XVIII wieku.






Kościół wywarł na mnie olbrzymie wrażenie... byłam pod wielkim urokiem polichromii oraz barokowego wystroju...


Źródła: 
Przewodnik po zabytkowych kościołach południowej Warmii
Piotr Skurzyński, Warmia i polskie Dolne Prusy
Przykościelna tablica informacyjna

sobota, 26 kwietnia 2014

Kościół w Blankach

Blanki... Warmia północna...
Do Blanek przyjechałam, aby obejrzeć kościół filialny p.w. św. św. Michała Archanioła i Apolonii.  Wieś założył wójt krajowy Henryk Luter między 1333 a 1342 rokiem, po tym jak okolice zaczęły się zasiedlać na stałe, po odparciu najazdów litewskich na Warmię na początku XIV wieku. Wieś otrzymała przywilej lokacyjny 26 czerwca 1363 przez biskupa Stryprocka, który uposażył również przyszły kościół. Pierwotnie kościół był filią parafii w Żegotach. Obecny kościół zbudowano w I połowie XV wieku i w roku 1437 utworzono tu parafię. W 1565 roku wskutek braku plebanii, Blanki znów stały się filią Żegot i dopiero w 1868 roku odzyskały prawa parafialne. Obecnie kościół jest filią kościoła parafialnego w Żegotach.


 

Świątynia w dolnej części  jest murowana z kamieni polnych różnej wielkości, w górnej z cegły o układzie gotyckim i otynkowana... jest ona typową budowlą salową z dobudówkami: zakrystią od północy, kaplicą (dawniej kaplicą chrzcielną) od południa i wieżą od zachodu.













Wykroje okien i wejść zostały w przeszłości zmienione. Okna świątyni wypełnione są witrażami stałymi.








 Na zewnątrz w zwieńczeniu ścian zauważalny fryz opaskowy wykonany w tynku, zwieńczony profilowanym gzymsem.







Szczyt zachodni, w znacznej mierze przysłonięty wieżą, jest gotycki z ostrołukowymi oknami i blendami. Wieża, w rzucie zbliżonym do kwadratu, z około 1870 roku jest w dolnej części murowana z cegły na kamiennym cokole, w górnej drewniana, przykryta dachem namiotowym z blachy ocynkowanej (dawniej był gont), wykończonym iglicą. Dzwon wieżowy, gotycki,  pochodzi z XV wieku.







Ołtarz główny barokowy z około 1720 roku o bujnej dekoracji akantowo - wstęgowej, z rzeźbami Matki Boskiej z Dzieciątkiem, św. św. Józefa, Joachima, Anny z Matką Bożą, a w zwieńczeniu św. Jana Nepomucena. Ołtarz zdobią również  obrazy: św. Michała Archanioła oraz św. Apolonii.
Dowiedziałam się od mieszkanki Blanek, że złocenia ołtarza sfinansował ówczesny proboszcz August Lingnau, żyjący w latach 1862 - 1935, ale zażyczył sobie, aby jego grób był dokładnie naprzeciwko ołtarza, aby po śmierci mógł sycić oczy jego pięknem.








Ołtarze boczne rokokowe z II połowy XVIII wieku: w lewym znajduje się stary obraz Ukrzyżowania.








Ambona wczesnobarokowa z około 1660 roku, częściowo przekształcona w II połowie XIX wieku ma  na parapecie malowane sceny ze Starego Testamentu, a w zaplecku Chrystusa Dobrego Pasterza.






Chór muzyczny pochodzi z II połowy XVII wieku,  na parapecie malowane postacie muzykujących aniołów. Prospekt organowy późnobarokowy z  XVIII wieku.




Nawę, zakrystię oraz kaplicę przykrywa nowy płaski strop deskowy, który w roku 1964 zyskał współczesną polichromię. Dokoła nawy, jak i przy ołtarzach zauważyłam również wielobarwny fryz.
Wnętrze świątyni jest dość mroczne, ma to związek z niewielkim oknami oświetlającymi nawę. Tworzy to niesamowity klimat... sprzyja kontemplacji i modlitwie, natomiast nie sprzyja... fotografom :)



Źródło: Tadeusz Chrzanowski "Przewodnik po zabytkowych kościołach północnej Warmii"

piątek, 25 kwietnia 2014

Kościół w Kłębowie

Kłębowo... Warmia północna... Lidzbarczanom kojarzy się głównie z pięknym kiedyś jeziorem (prawidłowa nazwa Symsar) chociaż i dzisiaj jest wielu amatorów letniego tam wypoczynku... ale to wieś... cicha i spokojna, która przywilej lokacyjny otrzymała w roku 1348 od biskupa Hermana z Pragi.  Przewidziano w nim również uposażenie kościoła. Przejeżdżam koło niej dwa razy w tygodniu  jadąc do szkoły w Żegotach, tzn. mijam ją jakiś kilometr od głównej szosy. Nigdy nie było czasu, aby tam zajrzeć... Pojechałam w końcu specjalnie, aby przyjrzeć się Kościołowi parafialnemu p.w. św. Małgorzaty.







Został on zbudowany prawdopodobnie w II połowie XIV wieku. W 1577 roku biskup Marcin Kromer osadził w nim proboszcza, a w 1581 roku dokonał konsekracji. Świątynię w przeszłości odnawiano dwukrotnie  w 1645 i w 1841 roku.
Kościół  jest murowany z kamienia z użyciem cegły w różnych częściach ścian i otynkowany. Ma plan wydłużonego prostokąta, z kruchtą od południa, zakrystią od północy i wieżą dzwonną od zachodu.










Nad drzwiami zakrystii widnieje tablica upamiętniająca 650 lecie kościoła św. Małgorzaty.





Surową bryłę o oknach nieco powiększonych w dobie baroku ożywiają szczyty: wschodni w tradycjach gotyckich zbudowany prawdopodobnie w roku 1645 (data ta widnieje na chorągiewce) jest trójkątny z trzema sterczynami, gdzie najwyższa pełni rolę sygnaturki.















Zachodni  zaś przysłonięty wieżą jest gotycki, schodkowy z blendami i sterczynami. Z jednej strony podparty jest przyporą.





Drewniana, smukła wieża została dobudowana w 1759 roku. Jest konstrukcji słupowej, ma ściany lekko zwężające się ku górze i oszalowane deskami.

 





 Wieńczy ją ośmioboczna szeroka izbica z mieczami i ozdobnie wycinanymi od dołu deskami. 





 Nakryta jest smukłą lekko u dołu zaklęśniętą iglicą gontową.





 Wnętrze nakrywa drewniany strop płaski, polichromowany.





Ołtarz główny neogotycki, skromny w zdobienia, z II połowy XIX wieku, z niewielkim  krucyfiksem z I połowy XVI wieku oraz  rzeźbą Chrystusa, a po bokach św. św. Piotrem i Pawłem.






Neogotyckie są dwa ołtarze boczne: prawy z obrazem św. Mikołaja...




lewy z  obrazem Matki Bożej Bolesnej.





Niedaleko ołtarza barokowy obraz z XVIII wieku przedstawiający św. Małgorzatę




Ambona i chór muzyczny również neogotyckie z połowy XIX wieku.













Po prawej stronie, niedaleko ołtarza stoi przecudnej urody chrzcielnica późnobarokowa z około połowy XVIII wieku...



natomiast w  kruchcie pod wieżą kropielnica granitowa.




W tylnej części nawy dwa bliźniacze, barokowe konfesjonały.




 Wokół kościoła pozostałości  neogotyckiego ogrodzenia, w którego narożach stoją dwie barokowe murowane kapliczki (od południowego wschodu i południowego zachodu). Wewnątrz tych kapliczek ustawiono nowsze figurki świętych...








Jedna z tych kapliczek jest cudnie pochylona, potęguje ona i tak niesamowity klimat tego miejsca. 






Źródło: Tadeusz Chrzanowski "Przewodnik po zabytkowych kościołach północnej Warmii"