Głotowo (Glotowo, niem. Glottau)... Warmia północna... kościół parafialny p.w. Najświętszego Zbawiciela...
To bardzo stara wieś. Pierwsze wzmianki o Terra Glotoviae odnotowano w roku 1290. Przywilej lokacyjny został nadany w roku 1313 przez biskupa Eberharda z Nysy, chociaż rok wcześniej wzmiankowano o tutejszym proboszczu, czyli musiała istnieć czynna parafia. W 1343 roku z Pierzchał do Glotowa biskup Herman z Pragi przeniósł kapitułę kolegiacką, która następnie została osadzona na stałe w Dobrym Mieście, a dokument z 1347 roku głosił, że Glotowo było bardzo znanym miejscem odpustowym, kiedy to odnaleziono Przenajświętszą Hostię zakopaną w ziemi z obawy przed najazdem pogańskich Litwinów. W okresie baroku ruch pielgrzymkowy wzrósł tak znacznie, że średniowieczna kamienna świątynia okazała się zbyt mała, więc podjęto decyzję o budowie nowego obszernego kościoła. Kamień węgielny pod nową budowlę poświecił 24 sierpnia (w niektórych źródłach podawana jest data 22 sierpnia ) 1722 roku biskup Krzysztof Szembek, który 24 czerwca 1726 roku konsekrował ją ku czci Najświętszego Zbawiciela. Wybudowana w latach 1722 - 1726 prawdopodobnie według planów Jana Krzysztofa Reimersa, a nie jak przypisuje się temu architektowi kierownictwo nad pracami, gdyż zmarł on w roku 1720 w Krośnie koło Ornety, gdzie zresztą jest pochowany.
Kościół w Glotowie jest budowlą posadowioną na niskiej kamienno - ceglanej podmurówce, orientowaną, jednonawową, o czteroprzęsłowej obszernej nawie, nieco mniejszym prezbiterium oraz czworobocznej wieży od zachodu. Zewnętrzne ściany murowane z cegły na zaprawie wapiennej, nietynkowane, pomalowane na czerwono, jedynie naroża nawy między pilastrami, obramienie okien oraz podstawę budowli pokryto tynkiem cienkowarstwowym. Fryz opaskowy biegnący pod gzymsem wypełniono tynkiem wapienno - warstwowym.
Nad kościołem góruje czterokondygnacyjna wieża z zegarami, zbudowana w roku 1854 w stylu barokowym (mimo późnej budowy), z baniastym hełmem i podwójną przeźroczą latarnią oraz tynkowanym fryzem opaskowym przecinającym ją w pół. W przyziemiu znajduje się główne wejście.
Wieżyczkę na sygnaturkę również wybudowano w tym stylu, a wieńczy ją krzyż i chorągiewka.
Na ścianach nawy zewnętrznej zachowały się aż trzy zegary słoneczne, często stosowane w kościołach warmińskich.
Na północnej ścianie zauważyłam interesujące przypory wykonane z kamienia polnego
oraz zamurowane wejście.
Okna w świątyni, w dwu kondygnacjach, zamknięte łukiem odcinkowym rozmieszczono rytmicznie, są dość duże, w większości wypełnione witrażami i pięknie kontrastują z czerwonym kolorem ścian.
Od strony południowej jest kruchta z interesującym sklepieniem krzyżowym.
Bardzo efektowne jest też wnętrze świątyni z typowym dla baroku rozwiązaniem filarowo - ściennym, gdzie do środka wyciągnięto filary przyścienne, które dźwigają sklepienie, tworząc jednocześnie głębokie wnęki wzdłuż bocznych ścian, niczym płytkie kaplice mieszczące ołtarze boczne i okna. W ich połowie jest empora z obejściem całego wnętrza. Nawa przykryta jest sklepieniem kolebkowym z lunetami na gurtach. Wnętrze pokryte jest okładziną przypominającą marmur.
Wyposażenie wnętrza jest spójne, w stylu późnobarokowym. Ołtarz główny wykonał Jan Kruger z Królewca w roku 1726. Jest to okazała, trójboczna architektura, bogato przystrojona w ornamenty oraz rzeźby Mojżesza i Aarona w polu środkowym oraz św. św. Anny i Józefa, z obrazami Ostatniej Wieczerzy z roku 1672 (wg Leonarda da Vinci) w polu środkowym i Wniebowzięcia w górnej kondygnacji. Tabernakulum z XIX wieku wykonane w warsztacie Carla Biereichela (młodszego), zaś balustrada przed ołtarzem klasycystyczna z około roku 1800.
Ołtarze boczne regencyjne, poświęcone w roku 1741: prawy z obrazem Najświętszej Panny Maryi z Dzieciątkiem w glorii z II połowy XIX wieku,
lewy z postacią Chrystusa Zmartwychwstałego, gdzie pod mensą ołtarza przechowywana była cudowna hostia.
Ambona regencyjna z około roku 1730 wykonana przez Wojciecha Reibenschu z Lidzbarka z rzeźbami Ewangelistów na parapecie oraz Chrystusa Zmartwychwstałego na baldachimie.
W zachodniej części kościoła mieści się chór muzyczny z organami w neobarokowym prospekcie z XIX wieku. Empora organowa jest drewniana, wsparta jest na dwóch masywnych, ceglanych filarach.
W prezbiterium stoją dwie późnobarokowe stalle z tablicami inskrypcyjnymi głoszące o konsekracji kościoła w roku 1726 przez biskupa Szembeka po stronie północnej, a po stronie południowej o poświęceniu ołtarza głównego w roku 1741 przez biskupa pomocniczego Michała Łoszewskiego.
Konfesjonały (trzy) są późniejsze, bo rokokowe z II połowy XVIII wieku.
Bardzo efektownie prezentuje się również zagroda chrzcielna, którą wykonał kowal z Dobrego Miasta, Herman Katenbringk.
Kościół otacza otynkowany, niewysoki mur. W narożach stoją cztery kwadratowe kaplice z około połowy XVIII wieku. Murowane są z cegły i otynkowane z lekko wybrzuszonymi dachami na których umieszczono latarnie przykryte kopulastym, łamanym daszkiem.
Niedawno świątynia przeszła gruntowną konserwację elewacji i prezentuje się przepięknie również z dużej odległości. Czerwonym kolorem żywo kontrastuje z bujną zielenią wsi, a swoim pięknem zwraca uwagę przejezdnych. Można ją podziwiać w całej okazałości jadąc drogą nr 530 z Dobrego Miasta w kierunku Świątek.
Mariola Adela Karpowicz
Źródła:
Tadeusz Chrzanowski,
Przewodnik po zabytkowych kościołach północnej Warmii, Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, Olsztyn 1978
Ks. Krzysztof Bielawny,
Najpopularniejszy szlak pielgrzymkowy po sanktuariach Warmii i Mazur, Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, Olsztyn 2009
Andrzej Rzempołuch,
Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Agencja Wydawnicza "Remix", Olsztyn 1992
