Kościół w Różynce

Różynka (Gmina Świątki)... północna Warmia...  wieś założona przez wójta krajowego Brunona Lutra, którą zatwierdził  biskup Jan Stryprock w roku 1359, jednocześnie uposażając kościół. Niestety, ale nie ma żadnych informacji o kościele, który wybudowano w XIV wieku. Pierwsze o nim wzmianki pochodzą z roku 1597. Obecna świątynia powstała w 1604 roku, którą dwa lata później konsekrował ją biskup Szymon Rudnicki. Pomimo późnej daty powstania kościół realizuje w pełni gotycki program warmińskiego kościoła wiejskiego. W roku 1915 Różynka, która od roku 1597 była filią Kwiecewa, stała się samodzielną parafią.

Świątynia jest budowlą salową z przybudówkami, murowana jest z cegły o układzie blokowym, otynkowana tylko we wnętrzu. Okna w korpusie zamknięte odcinkowo.

W zwieńczeniu ścian biegnie otynkowany fryz opaskowy.

Szczyt wschodni schodkowy z lizeno - sterczynami, dzielony jest na trzy strefy fryzami opaskowymi, ma też w poszczególnych  strefach wnęki zamknięte półkoliście lub ostrołukowymi dwułuczami. Na szczycie widoczna jest sygnaturka z dzwoneczkiem, a ponad nią krzyż.

Ściana zachodnia  z blendami i szczytem o analogicznym układzie  przesłonięta jest wieżą.

 Wieża kościoła pochodzi z wieku XVIII. Jest drewniana o konstrukcji słupowej, ze ścianami lekko zwężającymi się ku górze,  nakryta gontowym dachem namiotowym przechodzącym w iglicę.

W 1912 roku dobudowano do kościoła nowe wieloboczne prezbiterium. Umieszczono w nim ostrołukowe okna,  jest też ze wszystkich stron podparte skarpami. Od strony południowej dołączono też nową zakrystię...

oraz kruchtę z profilowanym wejściem, dwułuczowymi blendami oraz sterczynowym szczytem.

Kościół otoczony jest starym cmentarzem oraz starodrzewiem.

 Całość tworzy niesamowity klimat, który z pewnością warto obejrzeć :)

Jak można się spodziewać wnętrza nie widziałam... Mam jednakże nadzieje, że będzie mi to dane, a wtedy wrócę do tematu...

Źródło: Tadeusz Chrzanowski "Przewodnik po zabytkowych kościołach północnej Warmii"

Kościół w Kraszewie

Kraszewo... Warmia północna... tysiące razy przejeżdżamy przez tę wieś jadąc do  i z Olsztyna... mało kto się zatrzymuje... Ja się zatrzymałam, aby sfotografować kościół parafialny p.w. św. Elżbiety.

Sama wieś otrzymała akt lokacyjny z rąk biskupa Jana Stryprocka w roku 1359. Wiadomo jednakże jest, że istniała już wcześniej, jak i istniał też kościół, skoro wzmiankowany był miejscowy proboszcz w roku 1345. Kościół niestety w roku 1651 został spalony, a następnie odbudowany, a w 1718 roku powiększony ku wschodowi przez dobudowę prezbiterium.  W 1858 roku rozebrano drewnianą wieżę, a dwa lata później przedłużono kościół ku zachodowi, wznosząc neogotycką wieżę.

Ten gotycki kościół utracił, wskutek wielokrotnych przebudów, swój pierwotny charakter i oszpecony został niezgodną z jego charakterem wieżą.  Malowniczo prezentuje się jedynie od wschodu dzięki wielobocznemu, bogato rozczłonkowanemu prezbiterium, w którym  występuje rząd odcinkowo zamkniętych okien oraz wnęk, w których znajdowały się kiedyś późnobarokowe rzeźby z XVIII wieku przeniesione obecnie do wnętrza kościoła. Czytając wcześniej opracowanie Tadeusza Chrzanowskiego, pobiegłam w kierunku prezbiterium, aby je zobaczyć i wydałam jęk rozczarowania, że ich tam nie ma. Po rozmowie z kościelnym dowiedziałam się, że ze względów bezpieczeństwa i ochrony jest im tam lepiej. Pozostały więc jedynie puste wnęki... jakieś smutne...

Na dachu nawy znajduje się wieżyczka na sygnaturkę, wieńczona iglicą. Również wieżę wieńczy zbliżony do iglicy hełm ostrosłupowy.

Wewnątrz w nawie znajduje się strop z 1861 roku, a wieloboczne zamknięte prezbiterium nakryte jest sklepieniem kolebkowym z lunetami.

W prezbiterium znajduje się polichromia ścienna wykonana w roku 1726 przez Macieja Mejera. Na sklepieniu widnieje scena koronacji N.P. Maryi. Ołtarz główny rokokowo - klasycystyczny, podobnie jak boczne wykonany był zapewne przez Chrystiana Bernarda Schultza około 1800 roku. Znajdują się na nim rzeźby personifikujące Wiarę i Nadzieję oraz obrazy z II połowy XIX wieku.

W polu środkowym widzimy św. Elżbietę, zaś w górnej kondygnacji Chrystusa.

W ołtarzach bocznych widnieją obrazy późniejsze: lewy z roku 1887 - wyobrażenie św. Rocha

prawy zaś z roku 1875 -  wyobrażenie N.P.Maryi Niepokalanie Poczętej.

Ambona skromna, klasycystyczna, zwieńczona figurą Mojżesza z tablicami przykazań.

Chór muzyczny, późnobarokowy z około połowy XVIII wieku. Na parapecie przepiękne malowane postaci Jezusa i N.P Maryi, czterech Ojców Kościoła oraz św. św. Piotra i Pawła. Z tego samego czasu pochodzi prospekt organowy, który kiedyś zwieńczony był krucyfiksem. Sam krucyfiks znalazł obecnie inne miejsce - jest przy wejściu po lewej stronie kościoła.

Największą obok ołtarza ozdobą są figury, zabrane z zewnętrznego prezbiterium  i dumnie stojące, chociaż właściwie wiszące,  po obu stronach kościoła...

Matka Boska Niepokalanie Poczęta...

Święty Roch, czyli patron lekarzy, aptekarzy, szpitali, który również jest patronem chroniącym od zarazy... 

Święty Mikołaj, czyli patron m. in. dzieci, marynarzy, pielgrzymów i podróżnych...

Święty Jakub?, czyli patron m.in. pielgrzymów, żebraków, robotników...

Bliżej niezidentyfikowana postać...

oraz 

Po lewej stronie kościoła ukrzyżowany Chrystus z Matką Boską Bolejąca oraz dwoma Rzymianami...

Byłam pod wielkim wrażeniem tego kościoła, może nieatrakcyjnego architektonicznie, ale za to dość dobrze utrzymanego, a przede wszystkim skrywającego wspaniałe zabytki sztuki snycerskiej.

Warto tam zajechać i popatrzeć...

Źródło: Tadeusz Chrzanowski "Przewodnik po zabytkowych kościołach północnej Warmii"

Kościół w Piotraszewie

Piotraszewo... Warmia północna... kompletna cisza... i z drogi widoczny kościół p.w. św. Bartłomieja.

Wieś lokowana w 1335 roku przez Henryka Lutra, wójta krajowego. Pierwszy proboszcz wzmiankowany był w dokumencie z roku 1363, czyli prawdopodobnie drewniany kościół musiał już istnieć. Obecny zbudowano w 3. ćwierci wieku XIV, a powtórnej konsekracji dokonał w 1580 roku biskup, Marcin Kromer. Odnawiano go w latach 1738 - 1742 ( wieżę wzniesiono w 1739 roku)  i 1886 - 1887.

Jest to typowy warmiński gotycki kościół wiejski o układzie salowym, z drewnianą wieżą, na podmurówce w dolnej części ścian z kamienia narzutowego, a wyżej z cegły o układzie gotyckim. Okna zostały powiększone najprawdopodobniej w XVIII wieku. 

Na ścianie wschodniej znajduje się zamurowane, ostrołukowe okno pomiędzy dwiema analogicznymi blendami. Szczyt jest schodkowy z kątowo ustawionymi lizeno - sterczynami dzielony jest też ośmioma ostrołukowymi blendami i poziomo gzymsem opaskowym.

Analogiczny szczyt zachodni przesłania wieża.

Od północy znajduje się zakrystia z wieku  XVII - XVIII ze szczytem z przełomu XIX i XX wieku, we wnęce którego umieszczona jest barokowa rzeźba św. Rocha.

Od zachodu znajduje się wieża w dolnej kondygnacji murowana po 1622 roku z cegły o układzie blokowym, w górnej drewniana, węższa, wydzielona zadaszeniem, wystawiona w roku 1739. Wieńczy ją izbica  z dwuspadowym daszkiem, w której kiedyś znajdował się dzwon i na którym była chorągiewka z herbem biskupa Szemeka, a obecnie jest  krzyż.

Świątynia, mimo, że typowa dla Warmii warta odwiedzenia i obejrzenia :)

Źródło: Tadeusz Chrzanowski "Przewodnik po zabytkowych kościołach północnej Warmii"

Kościół w Kiwitach

Kiwity (niem. Kiewitten) ... Warmia Północna... kościół parafialny p.w. św. św. Piotra i Pawła...

 21 grudnia 1319 roku roku biskup Eberhard z Nysy udzielił przywileju lokacyjnego wsi,  przyznając jednocześnie dziesięcinę dla proboszcza. Wiadomo, że nieco wcześniej, bo w 1308 roku wydał zezwolenie niejakiemu Gerhardowi na budowę w Kiwitach gospody i młyna. Pierwsza wzmianka o, prawdopodobnie drewnianym, kościele parafialnym zapisana jest w dokumencie z roku 1335, ale wiadomo jest, że kościół istniał już od dziesięciu lat...

Obecny p. w. św. św. Piotra i Pawła wybudowano prawdopodobnie w 3. ćwierci  XIV wieku, ale wieżę zaczęto budować dopiero u schyłku tego stulecia, zakończono zaś w XV wieku. 

Kościół odnawiany był kilkakrotnie w 1687 roku (wieża), 1722 (zakrystia) i 1791 (elewacja zewnętrzna), zaś gruntowną renowację przeprowadzono w roku 1862 (m.in. częściowa rekonstrukcja szczytów). W 1879 roku nastąpiła ponowna konsekracja. W 1972 roku został odnowiony po raz ostatni.

Jest to jeden z najpiękniejszych i najlepiej zachowanych w pierwotnym stanie  kościołów gotyckich na Warmii. Niezwykle bogata dekoracja blendowa (ślepe okna lub wnęki) przyciąga wzrok każdego kto mija tę świątynię jadąc z Lidzbarka Warmińskiego do Bisztynka.

Jest to budowla orientowana, typu salowego o wydłużonym rzucie. W całości wykonana jest z cegły, na podmurówce kamiennej. Od zachodu znajduje się wieża...

 

od północy zakrystia ożywiona blendami o łuku półkolistym, którą od przodu wieńczy  szczycik schodkowy z trzema blendami i siedmioma sterczynami.

i nowsza kaplica (prawdopodobnie przerobiona z kruchty), otynkowana, ozdobiona z każdej strony blendami i zwieńczona sterczynami, naśladująca układ w duchu neogotyckim.

Naroża świątyni opięte są skarpami zwieńczonymi blendowymi sterczynami.

Elewacje dzielone są na przemian ostrołukowymi oknami i parami blend.

Szczyt wschodni bardzo bogaty, schodkowy z parzystymi sterczynami, dzielony jest siedmioma otynkowanymi blendami oraz kątowo ustawionymi lizenami, podobnie jak zachodni z tym, że ten przesłonięty jest wieżą. W  połowie jego szerokości widoczny jest otynkowany fryz, ciągnący się zresztą  po okapem dookoła całego korpusu budowli.

Wieża, jedna z najbardziej dekoracyjnych na Warmii, posiada aż sześć kondygnacji, a każda z nich ma  odmienną artykulację. Złożona jest z blend ostrołukowych lub zamkniętych dwułuczem, a także posiada rząd przenikających się blend o półkolistym zamknięciu. W zwieńczeniu znajduje się szczyt schodkowy, podobny do szczytu wschodniego. 

W  prawej blendzie wmurowana jest kamienna kula, będącą zapewne pamiątką po wojnach szwedzkich.

Na szczycie zachodnim znajduje się chorągiewka z datą 1687, mocno nadszarpnięta czasem...

a na wschodnim kuty krzyż z kogutkiem.

W otoczeniu kościoła znajduje się  potężny, pamiętający być może czasy średniowiecza, mur kamienny, niestety później otynkowany, w którym od wschodu i zachodu zauważamy neogotyckie bramki...

oraz południa i od północy barokowe kapliczki.

W jednej z nich o formie kulisowej z segmentowym przyczółkiem i wnęką stoi  rokokowa rzeźba NPMaryi Niepokalanie Poczętej z II połowy XVIII wieku.

Największą jednak atrakcją tego kościoła jest... śmierć!!!  Znajduje się ona w bramie prowadzącej do kościoła, a dokładnie w niszy portalu wschodniego. Ta mierząca 65 cm rzeźba przestawia kościotrupa z kosą w prawicy. Na Warmii było nawet powiedzenie określające człowieka bardzo szczupłego -  "wyglądasz jak śmierć z Kiwit". Rzeźba ta postawiona została w roku 1311 na pamiątkę zniszczenia wsi przez Litwinów. Niestety oryginalna figurka została zniszczona po II wojnie światowej. Obecna jest jej kopią, odtworzoną na podstawie zdjęć przez Andrzeja Kwederackiego z Lidzbarka Warmińskiego w 1991 roku. Wygląda jak... ufoludek :) Mimo to straszy turystów, którzy tu przyjeżdżają i przypomina o tym co nieuniknione.

Wnętrze świątyni nakrywa ozdobny, nowy strop.

 

Ołtarz jest późnobarokowy, wykonany przed rokiem 1726, bogato zdobiony dekoracją akantową...

z rzeźbami św.św. Piotra i Pawła, Wojciecha i Sebastiana, Kazimierza i Józefa oraz w zwieńczeniu św. Jerzego na koniu. W centrum widoczny obraz Ukrzyżowania.

Przed ołtarzem drewniana tralkowa balustrada, pasująca charakterem do wnętrza...

Ołtarze boczne późnobarokowe, lewy z 1718 roku, a prawy z roku 1701. W lewym obraz św. Sebastiana z I połowy XIX wieku, a nad nim Matka Boska Różańcowa z XIX wieku...

w prawym zaś, w zwieńczeniu, obraz św. Mikołaja z XVIII wieku, poniżej kopia obrazu Matki Boskiej Stoczkowskiej wykonany przez Rossitę Bartoszewską z Warszawy w 1984 roku.

 

Ambona późnobarokowa, wykonana między rokiem 1726, a 1733 o bardzo ładnej czaszy ujętej wolutami, między którymi stoją rzeźby czterech Ewangelistów, a w zaplecku malowidło ukazujące Chrystusa Dobrego Pasterza.

Na baldachimie stoi rzeźba przedstawiająca św. Pawła.

Chór muzyczny również późnobarokowy z około połowy XVIII wieku z przepięknie malowanymi na parapecie scenami z życia św. Walentego oraz w części głównej portretem św. Cecylii - patronki muzyki kościelnej z datą 1933 pod zapisem nutowym.

 Organy powiększone w roku 1933 z prospektem, w którym wykorzystano rokokowe elementy dekoracji.

Z tyłu kościoła umieszczono dwa rokokowe konfesjonały, wykonane w roku 1760 przez Bernarda Schmidta z Reszla.

Przy wejściu kropielnica granitowa zapewne średniowieczna.

Kościół  piękny, o interesującej architekturze, którego gospodarzem jest wielce przyjazny i przesympatyczny ksiądz, który zostawił mnie w świątyni na blisko godzinę, abym spokojnie mogła sfotografować wszystko to, co mnie interesuje.

Źródło: Tadeusz Chrzanowski "Przewodnik po zabytkowych kościołach północnej Warmii"