Wieś założona 2 lutego 1337 roku przez prepozyta kapituły warmińskiej Jana i wójta krajowego Henryka Lutra. Wraz z lokacją zadecydowano o uposażeniu, dla mającego tu powstać, kościoła, który zbudowano w połowie XIV wieku. Wieżę dobudowano nieco później, bo w 1380 roku. W XIV wieku proboszczem w Sątopach był Henryk Vogelsang, późniejszy biskup warmiński.
Jest to budowla późnogotycka, orientowana, typu salowego na rzucie prostokąta, murowana w dolnych partiach z kamienia polnego, wyżej z cegły o wątku polskim, z kwadratową wieżą od zachodu, zakrystią od północy i kruchtą od południa (obie dobudowano 1884 roku, czego świadectwem jest widniejąca data wyryta w kamieniu w ścianie zakrystii).
Ściany nawy i kruchty obiega ozdobny, otynkowany i wgłębiony fryz wieńczący.
Z zewnątrz widoczne skarpy schodkowe, w narożach skarpy ukośne z blendami, zakończone ozdobnymi pinaklami.
Jest to budowla późnogotycka, orientowana, typu salowego na rzucie prostokąta, murowana w dolnych partiach z kamienia polnego, wyżej z cegły o wątku polskim, z kwadratową wieżą od zachodu, zakrystią od północy i kruchtą od południa (obie dobudowano 1884 roku, czego świadectwem jest widniejąca data wyryta w kamieniu w ścianie zakrystii).
Ściany nawy i kruchty obiega ozdobny, otynkowany i wgłębiony fryz wieńczący.
Z zewnątrz widoczne skarpy schodkowe, w narożach skarpy ukośne z blendami, zakończone ozdobnymi pinaklami.
Na ścianach zakrystii i kruchty blendy ostrołukowe.
Szczyty nawy, kruchty, zakrystii oraz wieży uskokowo-sterczynowe, rozczłonkowane przez ustawione narożami fialki.
W korpusie nawy okna ostrołukowe, zrekonstruowane w roku 1886,
natomiast w środku ściany wschodniej oryginalne, o uszkodzonych ościeżach.
Wieża na rzucie kwadratu podzielona na cztery kondygnacje tynkowanymi fryzami opaskowymi, w których widoczne są ostrołukowe, tynkowane blendy oraz okna dźwiękowe. W przyziemiu portal uskokowy, a nad nim okrągła blenda.
Wieża przykryta jest dachem siodłowym, który wieńczy chorągiewka z datą 1662.
Świątynia w Sątopach położona jest na wzgórzu, na terenie cmentarza.
To jeden z lepiej zachowanych kościołów gotyckich w rejonie. Mimo, że byłam przy nim kilkakrotnie jadąc z Lidzbarka Warmińskiego do Reszla, zawsze był zamknięty, a szkoda, bo posiada nader interesujące wnętrze. Mam jednakże nadzieję, ze kiedyś je zobaczę, a wtedy uzupełnię wiadomości :)
Mariola Adela Karpowicz
Źródła:
Przewodnik po zabytkowych kościołach południowej Warmii, warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, Olsztyn 1973
Praca zbiorowa, Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej, tom I "Święta Warmia", Kuria Metropolitarna Archidiecezji Warmińskiej, Olsztyn 1999
Mieczysław Orłowicz, Ilustrowany przewodnik po Mazurach i Warmii", Agencja Wydawnicza "Remix" Olsztyn
Andrzej Rzempołuch, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich" Agencja Wydawnicza "Remix" Olsztyn 1992
