Kościół w Wozławkach

Wozławki (niem. Wuslack)... Warmia północna... Kościół parafialny pod wezwaniem św. Antoniego Opata...

Wieś lokowana w 1357 roku przez biskupa warmińskiego Jana Stryprocka. Powtórny przywilej lokacyjny uzyskała w roku 1564 z rąk biskupa Stanisława Hozjusza i dopiero wtedy przewidziano uposażenie dla parafii.

Kościół wybudowany został w latach 1370 - 1380, ale bez wieży, którą wzniesiono dopiero ok. 100 lat później. Pierwsza wzmianka o proboszczu pochodzi z roku 1379.

W latach 1717 - 1728 proboszczem był konwertyta  (po śmierci żony i syna przeszedł z protestantyzmu na katolicyzm i przyjął święcenia kapłańskie) baron Gotfryd Heinrich Eulenburg z Galin, który odnowił wnętrze kościoła w stylu barokowym i dobudował od południa kaplicę św. Brunona z Kwerfurtu w kształcie rotundy (1727 - 1728), która utrzymana jest również w tym stylu. Połączona jest ze świątynią kruchtą południową. Kaplica to budowla całkowicie otynkowana, przykryta kopułą na której stoi latarnia. Wnętrze rotundy pokryte jest malowidłami znakomitego Macieja Jana Meyera z Lidzbarka Warmińskiego.

Zarówno kościół, jak i kaplica nigdy nie był przebudowywany, jedynie w roku 1877 gruntownie odrestaurowany.

Kościół w Wozławkach to budowla gotycka, orientowana, zbudowana z cegły o układzie polskim, na wysokiej podmurówce z kamienia polnego. Jego salowy korpus jest mocno wydłużony. Od północy z zakrystią, od południa kaplicą oraz wieżą od zachodu.

Wieża obronna, dobudowana pod koniec XV wieku jest niska, ale bardzo masywna. Ozdobiona jest wnękami zamkniętymi dwułuczem, ostrołukowymi blendami, tynkowanym fryzem oraz stylowymi szczytami.

Nad portalem wejściowym, profilowanym, w oprawie ostrołukowej stoi, w niewielkiej niszy, rzeźba Matki Bożej Niepokalanie Poczętej (Wniebowziętej?)

Wieża przykryta jest  dwuspadowym dachem. Górna kondygnacja  to ganek staży świadczący o obronnej jej funkcji. Kiedyś na wieży był dzwon odlany w Gdańsku w  I połowie XVII wieku, ale w czasie wojny został zdemontowany na cele wojenne (na szczęście nie przetopiono go) i mimo, że znajduje się na terenie Niemiec, nigdy do Wozławek nie wrócił.  Z boku wieży nieczynny zegar słoneczny

oraz wmurowane wzory z cegły zendrówki, czyli cegły mocno wypalonej, aż do granicy zeszklenia, o powierzchni znacznie ciemniejszej i błyszczącej.

Szczyt wschodni prosty, z oknem zamkniętym łukiem odcinkowym i dwoma ostrołukowymi blendami oraz schodkowym, gotyckim szczytem z ustawionych kątowo lizeno - sterczyn.

Do nawy od strony północnej dołączona jest zakrystia ze schodkowym zwieńczeniem i blendami.

Wzdłuż korpusu, pod gzymsem, przez całą długość biegnie fryz opaskowy. Zewnętrzna nawa podparta jest też w kilku miejscach przyporami oraz umieszczono w niej  okna zamknięte łukiem odcinkowym w oprawie tynkowej.

Wewnątrz nawy niskie, pozorne sklepienie krzyżowe z regencyjną polichromią z I połowy XVIII wieku.

Ołtarz główny z roku 1726 prawdopodobnie wykonany w warsztacie Krzysztofa Peuckera z Reszla (niektóre źródła podają warsztat Bernarda Schmidta z Reszla). W części głównej obraz z patronem świątyni, czyli św. Antonim Opatem, w części górnej obraz "Wniebowzięcie".

Ołtarze boczne, barokowe. Lewy z obrazem  "Piety",

a prawy ze "św. Anną".

Ambona bogato zdobiona, również barokowa.

Zagroda chrzcielna (baptysterium) wykonana również w tym stylu. W zwieńczeniu znajduje się późnogotycka grupa św. Anny Samotrzeć z początku XVI wieku.

Organy z prospektem organowym mało ozdobne.  Uwagę przyciągają jedynie namalowane na parapecie portrety św. Cecylii - patronki muzyki kościelnej i króla Dawida - twórcy psalmów.

Nad wyjściem z kościoła do kruchty kaplicy św. Brunona znajduję się wielce interesująca scena Ukrzyżowania. To rzadkie dzieło łączy rzeźbę z malarstwem. Krzyż z Chrystusem wyrzeźbiony jest w drewnie, natomiast postacie towarzyszące, czyli Matka Boska i św. Jan i Maria Magdalena   namalowane są bezpośrednio na ścianie. 

Teren wokół świątyni otoczony jest otynkowanym murem z kilkoma bramami wejściowymi, które wykonano z kutego żelaza. W jej obrębie jest też cmentarz parafialny z licznymi nagrobkami mieszkańców wsi.

Wozławki położone są 5 kilometrów od Bisztynka w kierunku Bartoszyc, przy dawnym trakcie bartoszyckim, obecnie drodze krajowej nr 57. To północna granica historycznej Warmii.... tuż za wsią kończy się Warmia, a zaczyna Natangia...


Mariola Adela Karpowicz


Źródła:

Andrzej Rzempołuch, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Agencja Wydawnicza "Remix", Olsztyn 1992
Mieczysław Orłowicz, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, Agencja Wydawnicza "Remix", Olsztyn
Piotr Skurzyński, Warmia i polskie Dolne Prusy, Wydawnictwo Region
Praca zbiorowa, Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej, tom II, Kuria Metropolitarna Archidiecezji Warmińskie, Olsztyn 1999

Kościół w Dywitach

Dywity (niem. Diwitten)... Warmia południowa... kościół parafialny pod wezwaniem Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza...

Nazwa wsi pochodzi od słowa - Dywitzen, co w języku Warmów (pruskiego plemienia), znaczy - Góra Boga. Wieś wzmiankowana w roku 1354, lokowana zaś w 1366 i do roku 1772 należała do kapituły warmińskiej. Mocno ucierpiała w czasie wojen w XV i XVI wieku jak i klęsk głodu, która zdziesiątkowała ludność.  W roku 1688 odnowiono lokację, a w roku 1765 lokacja została nadana po raz trzeci na prośbę sołtysa Jana Kurowskiego.  

Pierwsze wzmianki o parafii i stojącej tu świątyni pod wezwaniem Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza, pochodzą z roku 1366, ale po tej średniowiecznej budowli (prawdopodobnie drewnianej) w zasadzie nie ma śladu, oprócz pozostawionych czterech dolnych kondygnacji wieży, kiedy to kościół przebudowano w cegle u schyłku wieku XV lub na początku XVI. W roku 1893 rozebrano go i w latach 1894 - 1897, w miejscu średniowiecznego, zbudowano nowy - neogotycki według projektu Fritza Heitmanna z Królewca. Budowę kościoła sfinansowali katolicy z Dywit, co dowodzi o ich zamożności. 25 października 1897 roku świątynię konsekrował  biskup sufragan Adolf Namszanowski pod tym samym wezwaniem. 

Jest to budowla orientowana, trójnawowa, zbudowana z cegły na kamiennej podmurówce. Od zachodu góruje wieża o sześciu kondygnacjach, zaznaczonych otynkowanym fryzem opaskowym w dolnych partiach i  przykryta dachem siodłowym. Ciekawostką jest fakt, że każda z czterech górnych kondygnacji jest cofnięta w stosunku do poprzedniej, przez co wieża, niczym piramida, zwęża się ku górze.

Ozdobiona jest blendami zakończonymi ostrołukiem, bliźnimi półkolistymi oraz dwułuczowymi.

W niszy blendy stoi rzeźba Najświętszego Serca Pana Jezusa.

Powyżej są okna w oprawie schodkowej, zamknięte ostrołukiem, a w zwieńczeniu kątowo ustawione lizeno - sterczyny oraz wąskie blendy.

 Na samym szczycie, od przodu czterometrowy krzyż, a od tyłu chorągiewka z datą 1894.

Główne wejście zamknięte ostrołukiem, ze szczytem schodkowym i dwoma ustawionymi kątowo lizeno - sterczynami.

Nad wejściem w wąskiej niszy jest ceglany krzyż.

Od wschodu  prosto zamknięte prezbiterium z schodkowymi przyporami po bokach, fryzami opaskowymi oraz licznymi blendami, na szczycie zaś sterczynami.

Korpus również bogaty jest w blendy, tynkowane wnęki oraz różnego rodzaju sterczyny.

Okna wzdłuż nawy rozmieszczone  naprzemiennie z przyporami, w oprawie tynkowanej, ostrołukowo zamknięte. Wzdłuż całego korpusu biegną aż trzy pasy tynkowanego fryzu.

Od strony północnej oraz zachodniej dobudowane są kruchty również z ozdobnym szczytem, przyporami po bokach oraz ostrołukowym, otynkowanym wejściem.

Do wnętrza kościoła, przez zamkniętą kratę, zajrzałam jedynie okiem mego obiektywu. Wyposażenie kościoła jest jednolite stylowo wykonane w duchu neogotyckim. Nawa przykryta  jest sklepieniem gwiaździstym, sześcioramiennym.

W ołtarzu głównym znajduje się obraz Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny oraz rzeźby apostołów.

Ambona zaś wykonana została pod koniec XIX wieku.

Do naw bocznych zajrzeć nie mogłam... nie widziałam też prospektu organowego oraz samych organów z XIX wieku, ponieważ kościół był zamknięty. Mam jednakże nadzieję, że pewnego dnia uda mi się nadrobić zaległości, a wtedy uzupełnię opis i okraszę go fotografiami.
Kościół w Dywitach znajduje się ok. 6 kilometrów na północ od Olsztyna, jadąc w kierunku Lidzbarka Warmińskiego. Nie sposób go nie zauważyć...


Mariola Adela Karpowicz

Źródła:

Przewodnik po zabytkowych kościołach południowej Warmii, Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, Olsztyn 1973
Piotr Skurzyński, Warmia i polskie Dolne Prusy, Wydawnictwo Region, Gdynia 2012
Praca zbiorowa, Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej, tom I, Święta Warmia, Kuria Metropolitarna Archidiecezji Warmińskiej, Olsztyn 1999
Ferdinand von Quast, Widoki z Warmii, Historischer Verein fur Ermland, Muzeum Warmii i Mazur, Munster/Olsztyn 2006